Gel năng lượng: Bí mật đằng sau những bàn thắng muộn tại Premier League

Phút 78, Brentford đang dẫn Liverpool 3-1: Keane Lewis Potter nhận chỉ dẫn chiến thuật và một gói gel năng lượng

Gã tiền đạo trẻ không giữ lại cho mình. Anh chạy thẳng vào sân, trao gói gel cho hậu vệ trái Kristoffer Ajer. Brentford biết họ sắp hứng chịu cơn cuồng phong từ Liverpool trong những phút cuối. Và họ đã đúng. Dù Mohamed Salah rút ngắn tỉ số ở phút 89, đội bóng của Keith Andrews vẫn trụ vững trước 15 quả tạt và 11 cú dứt điểm ở hiệp hai. Chiến thắng 3-2 đó là minh chứng cho chiến thuật hợp lý, và cả một thứ vũ khí nhỏ bé: gel năng lượng.

Gel năng lượng? Không mới. Brentford đã hợp tác với Science in Sport từ năm 2019, khi họ còn ở Championship. Tottenham, New York City FC cũng vậy. Nhưng câu chuyện thú vị nhất có lẽ ở World Cup nữ 2019. Đội tuyển Anh biến gel thành một phần của kế hoạch hiệp hai. Họ đặt sẵn các gói gel quanh đường pitch, bọc đen vỏ để tránh rắc rối quảng cáo. Cầu thủ tự nhặt lên dùng mỗi khi bóng chết. Một chiến thuật tiếp nhiên liệu tinh vi đến thế!

Giờ đây, người xem tinh ý dễ dàng bắt gặp cảnh các ngôi sao Premier League dùng gel. Dean Henderson để một gói trong khung gôn. Các cầu thủ Arsenal dùng ngay từ phút 30. Nếu bóng đá phong trào những năm 2000 gắn với miếng cam, bánh Jaffa, thì bóng đá đỉnh cao 2024 gắn với những gói gel nhỏ xíu này.

Vì sao? Pete Bell, chuyên gia dinh dưỡng từ Viện Thể thao Anh, vạch trần sự thật: “Hãy hình dung một tiền vệ hàng đầu như Kevin De Bruyne hay Declan Rice. Họ có thể phải nước rút hơn 50 lần trong 90 phút, tổng quãng đường chạy lên tới 13km. Năng lượng cho những pha bứt tốc ấy đến từ đâu? Từ glycogen.”

Glycogen là đường dự trữ trong cơ bắp. Khi vận động, cơ thể lấy nó ra để tạo năng lượng. Jose Blesa, Trưởng bộ phận dinh dưỡng CSKA Moscow, giải thích thêm: “Khoảng 70-90% năng lượng của cầu thủ đến từ quá trình hiếu khí, dùng oxy. Ai không có nền thể lực bền bỉ sẽ xuống sức nhanh, không thể lặp lại những pha tranh chấp hay tắc bóng quyết liệt.”

Vấn đề là ở đây: yêu cầu thể lực trong bóng đá tăng nhanh hơn khả năng thích nghi tự nhiên của con người. Một nghiên cứu năm 2023 phân tích dữ liệu Premier League từ 2014-2019 cho thấy sự gia tăng rõ rệt về quãng đường chạy tốc độ cao và các pha bứt tốc. Bóng đá hiện đại là một cuộc chạy marathon xen lẫn những cơn chạy nước rút. Và glycogen thì có hạn.

Pete Bell cảnh báo: “Trung bình, chúng ta có khoảng 300 gram glycogen dự trữ ở chân. Suốt trận đấu, chúng ta xả dần lượng đó. Đến giờ nghỉ giữa hiệp trong một trận đấu đỉnh cao, rất nhiều sợi cơ đã cạn glycogen.” Hậu quả? “Khi glycogen cạn, cầu thủ không thể chạy nhanh, tạo lực tốt, hay sút bóng chuẩn như trước. Bạn bước vào hiệp hai mà không thể duy trì cường độ như hiệp một.”

Đây chính là lúc gel phát huy tác dụng. Bell ví von: “Gel như cục sạc dự phòng khi xem phim trên điện thoại lúc đi máy bay. Khi dùng gel ở giờ nghỉ, chúng ta không nạp lại glycogen ngay. Nhưng trong khoảng 15 phút đó, viên pin chính không bị rút thêm. Đó là cách bảo toàn năng lượng.”

Gel là carbohydrate tác dụng tức thì. Nó đi qua dạ dày nhanh, được hấp thu vào máu. Bí quyết nằm ở tỉ lệ glucose và fructose. Bell giải thích: “Glucose đi bằng ‘taxi màu xanh’, chúng ta dùng được khoảng 60 gram mỗi giờ. Fructose đi bằng ‘taxi màu đỏ’, thêm được 30 gram nữa. Thiết kế gel tốt sẽ kết hợp cả hai, đẩy khả năng hấp thu lên 90 gram mỗi giờ.”

Điều này cực kỳ quan trọng ở những phút cuối trận – thời điểm số bàn thắng thường tăng vọt. Bell nhấn mạnh: “Não của bạn dùng glucose. Nếu bạn vắt kiệt glycogen, đặc biệt ở gan, bạn đang lấy bớt glucose khỏi não. Đến cuối trận, bạn sẽ không còn sắc bén. Người ta ít khi nói đến việc bạn có thể trở nên lờ đờ thế nào khi não thiếu glucose.”

Hãy nhìn Liverpool giai đoạn đầu mùa hay Manchester City mùa vô địch 2023-2024. Họ ghi 41 bàn từ phút 60 trở đi. “Họ khiến đối thủ mệt lử. Trong 10-15 phút cuối, đối thủ không chỉ kiệt sức về thể chất mà còn ‘cháy’ cả hệ thần kinh. Những phần trăm nhỏ cộng lại và họ đơn giản không thể duy trì sự tỉnh táo,” Bell phân tích.

Với World Cup 2026 tại Mỹ, Canada, Mexico – nơi nhiệt độ cao và lịch thi đấu dày đặc – vai trò của gel càng không thể phủ nhận. Nhiều hãng đã thiết kế gel riêng cho bóng đá, bổ sung natri, kali để giảm chuột rút.

Cách đây 20 năm, dinh dưỡng trong trận thường bị bỏ qua. Giờ thì khác. Mỗi CLB chuyên nghiệp đều có chuyên gia dinh dưỡng riêng. Và những gói gel nhỏ bé ấy đã trở thành mảnh ghép bắt buộc trong cuộc đua khốc liệt vì từng centimet tốc độ, từng giây phút tỉnh táo trên sân cỏ. Nó không còn là bí mật. Nó là thứ vũ khí công khai, quyết định kết quả những trận cầu kinh điển.